GÖRÜŞ
Proloq

---

Səma - Mən Səmayam. Eşidirsən məni, İnsan? Gözlərini açan gündən məni görmüsən.
İnsan - Elədir, Səma! Başımı qaldıranda həmişə səni görürəm.
Səma - Elə adamlar var ki, İnsan, ömürlərində dəniz görməyiblər. Onlar dənizlərdən çox uzaq yerlərdə, hündür dağların qoynunda yaşayırlar, yolları heç vaxt dəniz tərəfə düşməyib. Elə adamlar var ki, ucsuz-bucaqsız düzənlərdə yaşayırlar, uca dağlardan bixəbərdirlər. Sarı qumlu səhralarda yaşayırlar, yaşıl yarpaqlı meşələrin nə demək olduğunu bilmirlər. İsti iqlimlərin adamları üçün qarlı çölləri təsəvvür etmək çətindir. Adam var ki, ömründə gülə-çiçəyə rast gəlməyib, adam var ki, ömründə şəlalə görməyib. Ancaq mənsiz - Səmasız adam yoxdur. Mən hər yerdəyəm, mən hamınınam.
İnsan - Elədir, Səma. Sən hamınınsan və heç kəsin deyilsən. Sərhədlər səni bölməyib, iqlimlər səni ayırmayıb - sən həm Şərqinsən, həm Qərbin, həm Şimalın, həm Cənubun.
Səma - Adam var ki, qədimdə yaşayıb, indidən xəbəri yoxdur. Adam var ki, indi yaşayır, gələcəkdən xəbəri yoxdur. Ancaq nə keçmişdə, nə indi, nə gələcəkdə elə bir adam olmayıb, yoxdur və olmayacaq ki, məndən xəbərsiz yaşasın.
İnsan - Elədir, Səma. Sən əbədisən. İnsanlar qocalır, insanlıq qocalır, sən dəyişmirsən.
Səma - İnsan, sən bu günün övladısan, başını qaldırıb mənə baxırsan, ancaq sənin ulu babanın ulu babası da baxıb məni belə görüb.
İnsan - Səma, sənin həsrətin, sənin məhəbbətin mənə babalarımdan miras qalıb. Mən İnsan başımı qaldırıb sənə baxdığım gündən vüsalının eşqi ilə yanmışam.
Səma - Mən də sənə çoxdan baxıram, İnsan. İşini, əməlini görürəm. Sən torpağın üstündə doğulmusan. Torpağın üstündə yaşayırsan. Torpağın üstündə işləyirsən, ikiqat əyilib yer şumlayıb, toxum səpir, quyu qazıb su çıxardırsan; daşı-daş üstə qoyub ev tikmisən, öləndə də səni anan torpağa qaytarıblar. Sənin işin yerlədir, ona görə də başını aşağı dikirsən. Ancaq…
İnsan - Ancaq ömrüm boyu neçə kərə tərimi silib başımı qaldırmışam, səni görmüşəm, Səma. Sənə baxmışam. Fərəhlə, həsədlə, nifrətlə baxmışam. Qorxuyla baxmışam. Ümidlə baxmışam. İnamla baxmışam.
Səma - Gündüzlər günəşim gözlərini qamaşdırıb. Üstünə od ələmişəm. Daldalanmağa kölgəlik axtarmısan, ağac kölgəsinə, divar kölgəsinə çəkilib məndən gizlənmisən.
İnsan - Yay gecələrinin işıqlığında kəhkəşanına baxıb düşünmüşəm. Ulduzların fikrimi, arzularımı uzaqlara çəkib.
Səma - Ülkərli gecələrimin aydınlığında aşiq olmusan, sərsəri kimi dolaşıb, sevdiyinə demək üçün ən gözəl, ən zərif sözləri seçmisən.
İnsan - Sənin sinəndəki Ay dənizlərimi qabardıb, Səma.

Dalğaların səsi.

Səma - Qövsi-qüzehimə baxıb rəssam olmusan, İnsan.
İnsan - Qara buludların məni nigaran qoyub. Qar, dolu, şaxta… Leysan, çiskin, yağışlar… Sel, ildırım, şimşək, fırtına. Bu bəlaları da başıma sən yağdırmısan, Səma. (Yağış, şimşək səsi, sonra külək vıyıltısı.) Dəli ruzigarlar da sənin övladlarındır. Sənsən cilovsuz küləklərin məskəni.

Təbiət səsləri kəsilir. Həzin musiqi.

Səma - Elədir. Ancaq quşların diyarı da mənəm. Doğrudur, quşlar sənin yerindəki ağaclara, budaqlara, qayalara qonurlar, amma onlar məndə uçurlar, məndə yaşayırlar. Onlar mənim sakinlərimdir. Mən olmasaydım, quşlar qanadsız həşəratdan fərqlənməzdi. (Quşların səsi.) Quşlarımı dinləyib bəstəkar olmusan, müğənni olmusan, İnsan.
İnsan - Sənin açıqlığında belədən-belə uçan quşların ardınca həsrətlə, həsədlə, kədərlə baxmışam, Səma!
Səma - Durna qatarlarının ardınca həsrətlə baxa-baxa şair olmusan, İnsan.

İnsan - Qatar-qatar olub qalxıb havaya
Nə çıxıbsız asimana, durnalar!
Qərib-qərib, qəmgin-qəmgin ötərsiz,
Üz tutubsuz nə məkana, durnalar?

Təsbeh kimi qatarınız düzərsiz,
Havalanıb ərş üzündə süzərsiz.
Gah olur ki, danə-xuruş gəzərsiz
Siz düşərsiz pərişana, durnalar!

Bir baş çəkin dərdiməndin halına,
Ərzə yazsın, qələm alsın əlinə,
Vidadi xəstədən Bağdad elinə,
Siz yetirin bir nişana, durnalar!

Səma - Vaxt olub ki, torpaqda əkdiklərin bitməyib, dənizlərə tor atmısan, torun boş qayıdıb; ac qalmısan, neynim, necə eləyim demisən, o vaxt imdadına mən çatmışam, İnsan; səni mən doydurmuşam. Balalarımı - qanadlı sakinlərimi sənə qurban vermişəm.

Güllə səsləri.

İnsan - Bəli, vaxt olub ki, əlacım hər yerdən kəsilib, ovçuluqla dolanmışam. Tüfəngimi sənə tərəf qaldırmışam. Səma, sənə tuşlamışam.
Səma - Sinəm güllələrindən dəlik-deşikdir, İnsan, gözəlliyinə şer, nəğmə qoşduğun sakinlərimi - quşlarımı gülləyə tutub yerə sərmisən.
İnsan - Giley eləmə, Səma. Mənim də köksümdə sənin vurduğun yaralar az deyil. Yağışınla, küləyinlə, qarınla, dolunla nələr etməmisən?! Məhsulumu əlimdən almısan, evlərimi uçurtmusan, meşələrimi yandırmısan… (Yağış, külək səsi.) Bəzən göndərdiyin bu bəlalar qarşısında özümü itirmişəm, özüm özümə aciz, yazıq görünmüşəm.
Səma - O zaman yenə də əllərini mənə tərəf qaldırıb kərəm diləmisən, görmədiyin bir varlığın ünvanını məndə bilib, ona pənah gətirmisən, tapınmısan.

Azan, dua səsləri.

İnsan - Bəli, günlər olub, sənə çox baxıb, çox yalvarmışam, ancaq sən susur, susur, susurdun…
Səma - Mən bilirdim ki, sənin bu aldanışın müvəqqətidir. Bilirdim ki, pənahını, kərəmini, inamını yenə də özündə, öz qollarının gücündə tapacaqsan. Sənin qüdrətinə, inadına bələd idim. Bilirdim ki, hər şeyə qalib gələcəksən. Bilirdim ki, bir gün torpağın müqavimətini qıracaq, onun sərvətlərinə yiyələnəcəksən. Bilirdim ki, dənizləri fəth edəcəksən, oddan, alovdan istədiyin kimi istifadə edəcəksən. Mən bu görüşü çoxdan gözləyirdim, İnsan.
İnsan - Sən bu görüşü gözləyirdin, mən isə bu görüşün yolunda qurbanlar verirdim, Səma.
Səma - Bilirəm, İnsan. Qurbansız heç bir şey olmur. Səmaya qalxmaq üçün sən çətin yollardan keçməli oldun. Ancaq məqsədindən dönmədin. Axır ki, istədiyinə nail oldun. Bu gün Ayımı, ulduzlarımı fəth etməyə qadirsən. Sənin ulduzlu yoluna eşq olsun, İnsan!
İnsan - Bu yolun başlanğıcı yadındadırmı Səma?
Səma - Yadımdadır, İnsan. Sənin hər addımın mənim qarşımda olub.

Qədim yunan musiqisini andıran musiqi. Arfa.