GÖRÜŞ
Birinci şəkil

---

Səma - Yer üzünün qədim dövrü. Yunanıstanın Afina şəhəri. Böyük meydana toplaşmış adamları nigaran görürdüm. Bir-birləri ilə nə isə pıçıldaşırdılar.
Qərib - Qoca, nədir, nə olub, bu adamlar niyə belə təlaşlıdırlar?
Qoca - Deyəsən, bizim yerdən deyilsən, cavan?
Qərib - Tacirəm, Qoca! Uzaqdan gəlmişəm. Qəribə şəhəriniz var. Hiss edirəm ki, hamı nə isə təşviş içindədir. Amma kimdən xəbər alıramsa, susur, cavab vermir.
Qoca - Bir o tərəfə bax.
Qərib - Kimdir onlar, qoca, belə insan olmaz, allahlardırmı? Mən ömrümdə bu qədər kamil məxluq görməmişəm. Boy-buxunları bir tamaşadır, sifətləri sanki şölə saçır. Belə insan olmaz, allahlardırmı bunlar?
Qoca - Yox, qərib, gördüklərin allah deyil, amma insan da deyil. Heykəllərdir, ağ mərmərdən yonulmuş heykəllər…
Qərib - Məni ələmi salmısan, qoca? Heykəl də hərəkət edərmi?! Heykəl də canlı ola bilərmi?!
Qoca - Onlar hərəkət etmirlər, canlı da deyillər. Ancaq bu aldanış sənin günahın deyil. Onlar elə kamil yaradılıblar ki, ilk baxışda hamı onları canlı bilir. Hamıya elə gəlir ki, onlar hərəkət edir, yaşayırlar.
Qərib - Zevsə and olsun, mənə elə gəldi ki, onlar nəfəs alır, addımlayır, danışırlar. Qoca, kim yaratmışdır bu möcüzəni? Hansı insan övladıdır o, allahlarla rəqabətdən qorxmayıb?
Qoca - Sus, qərib, bu gündən o heykəltəraşın adını çəkmək qadağandır.
Qərib - Qoca, bütün varımı-dövlətimi sənə verərəm. Sən o böyük sənətkarın adını mənə deməlisən.
Qoca - Dünya malında gözüm yoxdur, qərib. Bəri gəl, mən sənə o sənətkarın adını deyərəm. Bu heykəllərin yaradıcısı bizim şəhərin ən böyük sənətkarı, memarı, rəssamı Dedaldır. Bizim şəhərin ən gözəl binalarını o tikib, ən gözəl heykəllərini o yaradıb.
Qərib - Dedal? Onun şöhrəti mənim vətənimə də gəlib çatıb.
Qoca - Bəli. bütün camaatımız onun adıyla fəxr edirdi, onu sevirdi. Ancaq son günlər şəhər hakimlərinin ona qəzəbi keçib. Dedalın adı yasaq elan olunub, özünə də edam cəzası kəsilib.
Qərib - Hansı cəlladın əli elə böyük sənətkara qıya bilər? Dedal…
Qoca - Sss… Sən şəhərdəki həyəcanın səbəbini soruşurdun. Dedal sabah səhər edam olunmalı idi, ancaq bu gecə o nə vasitəyləsə məhbəsdən qaçıb. Oğlu İkarla birlikdə qayığa minib, açıq dənizə çıxıb.
Qərib - Ah, nə xoş xəbər! Demək, o böyük insan xilas olub!
Qoca - Onu bilmək olmaz. Ora bax, dənizi görürsənmi? Görürsən, necə tutqun və qəzəblidir? Fırtına yaxınlaşır. Fırtına Dedalın qayığını dənizdə haqlasa, onun xilas olması çətin işdir.

Fırtına səsi, dənizin uğultusu.

İkar - Ata, biz bu fırtınadan qurtula bilməyəcəyik. Dalğalar qayığımızı aşırar.
Dedal - Qorxma, oğlum. Cəlladların əlindən qurtula bildiksə, dənizin hədələri bizi qorxuda bilməz. Odur, bax, görürsənmi, üfüqdə torpaq görünür. Biz harasa çatmışıq. Mehriban bir sahilə, xoş bir adaya.
İnsan - Dalğalar Dedalla İkarın qayığını qayalara çırpıb parça-parça etdi, ancaq Dedalla İkar salamat qaldılar. Birdən onlara tərəf gələn silahlı adamı gördülər. Bu, sahil keşikçisi idi.
Dedal - Dostum, xoş niyyətlə gəlmişik. Sən bir de görək, bura haradır? Bu torpağın hökmdarı kimdir?
Keşikçi - Bura Krit adasıdır. Hökmdarı qüdrətli Minosdur.
Dedal - Bizi qüdrətli Minosun hüzuruna çatdırsan özün ağırlığında bəxşiş alarsan.

Musiqi.

Səma - Dedalla İkar Kritdə məskən saldılar. Böyük sənətkar hökmdar Minos üçün möhtəşəm saraylar tikdi, əfsanəvi heykəllər yaratdı. Minos da Dedalın başından misli görünməmiş var-dövlət yağdırdı. Minosdan sonra Dedal adada ən qüdrətli və nüfuzlu adam idi. Onun əlində bütün ixtiyar vardı. Nə istəsəydi, edə bilərdi.
İnsan - Bəli. nə istəsəydi… Bircə şeydən başqa - Kriti tərk etməkdən başqa. Dedal bu adanın əbədi əsiri idi. Minos böyük sənətkarı ölkəsindən kənara buraxmazdı. Hökmdar Dedalı cah cə-lala qərq etsə də, onun başından dünyanın bütün nemətlərini və sərvətlərini yağdırsa da, qüssə Dedalın qəlbini gəmirirdi.
Dedal - Oğul, İkar, yaxın gəl. Lap yaxın. Gəl səni iyləyim, oğul, səndən Afinanın ətri gəlir. Bütün bu adada vətənimin yeganə parçası sənsən, oğul. Afinanın…
İkar - Ata, sən hələ də Afinanı unutmamısan? Səni ölümə məhkum etmiş, didərgin salmış Afinanı. Görürsənmi, səni burda necə sevirlər, necə əzizləyirlər, qədrini necə bilirlər! On ildir ki, biz burdayıq, ata. İndi bura da bizim vətənimizdir.
Dedal - Yox, oğul. İnsanın vətəni bircə dənə olar. Qürbət ölkələrin sayı çoxdur, ancaq vətən bircə dənədir. Yaxşı da olsa, pis də, səni əzizləsə də, incitsə də, səni səsləsə də, qovsa da, vətəni dəyişmək olmaz! Ana kimi, ata kimi, vətən də insana bir dəfə əbədi verilir.
İkar - Ata bilirsən ki, Afinaya qayıtsan, vətən xaini kimi edam olunacaqsan.
Dedal - Bilirəm… Oğlum qürbətin saraylarında yüz il ömür sürməkdənsə, vətənin məhbəsində bir gün yaşamaq yaxşıdır. Bircə dəfə Afinanın küçələrindən keçəydim… Sonra qoy məni edam etsinlər.
İkar - Ata, bilirsən ki, bu xülyadır. Hökmdar Minos heç bir vaxt razı olmaz ki, sən Kriti tərk edəsən. O istəməz ki, sən burda yaratdığın sənət incilərini başqa bir yerdə də yaradasan. Biz əbədiyyən bu adada qalmalıyıq. Dörd tərəfimiz dənizdir. Sahil keşikçiləri sayıqdır. Afinaya qayıtmaq üçün nə quru yolu var, nə su yolu.
Dedal - Elədir, oğlum, elədir. Mənim də bağrım bu ümidsizliyə görə çatlayır.
İnsan - Yuxusuz gecələrdə Dedal gözlərini geniş-geniş açıb sənə baxırdı, Səma. Sənin laqeyd ulduzlarına, sonsuz kəhkəşanlarına.
Səma - O, mənə baxırdı və elə bilirdi ki, mən yadam. Ona elə gəlirdi ki, mən burda başqayam, Afinada başqa. Ürəyində o mə-ni qürbət Səma, ulduzlarımı qürbət ulduzları, Ayımı, Günəşimi, yad Günəş, yad Ay adlandırırdı. Yuxusu çəkilmiş gözləriylə hey mənə baxır, baxırdı.
Dedal (qəfildən həyəcanla) - İkar, İkar, bura gəl, oğlum! (Sevinclə) Tapdım, çıxış yolu tapdım! Biz xilas olacağıq. Biz Afinanı görəcəyik.
İkar - Necə?
Dedal - Yadındadırmı, o gün sən dedin ki, vətənə qayıtmağımız üçün nə quru yol var, nə də su yolu. Elədir. Amma bir yol var - hava yolu. Səma. Göy.
İkar - Səma? Göy?
Dedal - Bəli, biz uçacağıq. Səmaya qalxıb bu həbsxana adadan köçəcəyik. Afinaya uçacağıq. Heç kəs də bizi tuta bilməyəcək. Minosun hökmü hər yerə çatar, Səmadan başqa.
Səma - Dedal mənimlə görüşmək, qovuşmaq üçün işə başlayan ilk insan idi.
İnsan - Bəli, Dedal işə başladı. Quş lələklərini topladı, onları nazik iplərlə və mumla bir-birinə bərkitdi. Dörd iri qanad düzəltdi. Qanadların ikisini İkarın belinə, ikisini də öz belinə bənd etdi.
Dedal - İkar, mənə diqqətlə qulaq as. İndi biz Kritdən uçub gedəcəyik. Havada ehtiyatlı ol. Aşağıdan uçma, dənizin duzlu suları üstünə çıldırlayar, qanadlarını isladar. Çox yüksəkdən də uçma. Günəşin istisi mumu əridər, qanadların qopub düşər. Mənim ardımca uç. Məndən geri qalma.
İkar - Yaxşı.

Musiqi.

İnsan - Atayla oğul qanadlarını, gərdilər, təkan verib havaya qalxdılar.
Səma - İlk dəfə insan övladını qoynuma aldım. Aşağıdan, yerdən onlara baxanlar Dedalı və İkarı allah bilirdilər.
İnsan - Krit arxada qaldı, Delos, Paros adalarını da ötdülər.
Dedal - Görürsənmi, İkar, oğlum, istədiyimizə nail olduq. İndi biz azadıq. Azadlığımızı qaytardıq, vətənimizi də qaytaracağıq.
İkar - Ata, uçmaq nə gözəl imiş! Mən ömrümdə belə xoşbəxt olmamışam! Qanadlarımda olmazın qüdrət hiss edirəm. Uçduqca uça bilirəm, qalxdıqca qalxa bilirəm.

Həyəcanlı musiqi

İnsan - İkar uçuşun ləzzətindən məst olur, başını itirirdi. O, atasının nəsihətlərini unutdu. Qanadlarını yellədib, getdikcə yüksəyə qalxdı.
Səma - Mən günahkar deyiləm. Mən onu məhv etmək istəmirdim. O, insan idi, amma insanlıq imkanlarını unutmuşdu.
İnsan - İkar getdikcə daha hündürə qalxırdı. Günəşin qızmar şüaları mumu əritdi. İkarın qanadları qopub düşdü. Qanadsız qalmış İkar əl-qol atıb havada çapaladı, ancaq…
İkar - Aaa… (Qışqırır, səsindən yıxıldığı duyulur. Sonra dənizin uğultusu eşidilir.)
İnsan - O, daş kimi dənizə düşdü. Dalğalar onu bürüyüb gizlətdi.

Dəniz səsi, musiqi.

Dedal - İkar, oğlum, sən nə etdin, İkar? Hardasan, oğul? Hardasan?

Onun səsinə dənizin uğultusu cavab verir.

Dedal - Aman allah! Səni dəniz uddu, dalğalar gizlətdi. Bu qanadları düzəldəndə kaş mənim əllərim quruyaydı, oğul! Mən nə bədbəxt adamam, oğul!.. Mən daha yaşamaq istəmirəm.
Səma - Səninlə ilk görüşüm belə qəmli oldu, İnsan.