GÖRÜŞ
Yeddinci şəkil
İnsan -
Çəmən vardı.
Quzular, göyərçinlər vardı.
Salxım-salxım yasəmən vardı.
Əkinlər, biçinlər vardı.
Lal torpağın ağrısı,
kömür daşlar,
Kül ağaclar yoxdu.
Çarhovuz başında
Gülə-gülə çiləşən
körpələr vardı.
Üfüqdən-üfüqə yayılmış
kədər yoxdu.
İnsanlar, evlər, çiçəklər vardı;
altı üstünə çevrilmiş şəhər,
yaralı torpağa çökmüş zəhər
yoxdu.
Bahar geyimli uşaqların
əlvan səbətində,
ağac dibində,
məktəb həyətində
göbələklər vardı.
Yerdən şığıyıb göyə qalxan
nəhəng göbələk yoxdu.
Nəğmə vardı.
İnsan səsi vardı,
həyatın nəşəsi, qüssəsi vardı.
Göz yandıran işıq,
dağları titrədən gurultu,
torpağın üfüqdən-üfüqə uzanmış
qara tabutu yoxdu.
Torpaq, cəsədlərdən doymuş kimi,
qaytarmamışdı geri
toza dönmüş binaları,
külə dönmüş sümükləri.
Nə xəyaldır bu,
nə uydurmadır.
Havanı qoxlayın!
Təşviş, nigaranlıq qoxusu gəlir.
Bir qurtum yağış için,
Fəlakət dadır.
İnsanlar!
Yer üzünün taleyi
Sizin əlinizdə,
insanlardadır!
Müharibə carçılarının dilini kəsin!
Bir olmuş cinayət,
bir də baş verməsin!
Musiqi.
İzerli - Dinləyin məni, insanlar!
Danışan Amerika Birləşmiş Ştatları
hərbi-hava qüvvələrinin mayoru Klod İzerlidir.
Xirosimaya bomba atılması haqqında əmri
mən vermişəm. Mənəm bu misilsiz faciənin
baisi. Məni Milli qəhrəman, Amerikanın
iftixarı adlandırırlar. Lakin mən caniyəm.
Tarixin ən böyük canisi. Mən 200 min nəfəri
bir an içində öldürən qatiləm. Burda,
Amerikada məni alqışlayırdılar. Ancaq
məni mühakimə etmək lazım idi. Məni
məhkəməyə vermədilər. Onda mən
xırda cinayətlərə əl atdım. Ev yardım,
adam soydum. Həm də bu cinayətləri açıq-aşkar
etdim ki, məni tutsunlar, mühakimə etsinlər.
O zaman mən məhkəmədə deyəcəkdim
ki, siz məni nə üçün mühakimə
edirsiniz? Axı mənim misilsiz tarixi cinayətim
qarşısında bu xırda oğurluqlar, qarətlər
nədir ki? Məni mühakimə edin. Xirosimaya
görə mühakimə edin, cəza verin. Mən
200 min adamın ömrünə qəsd etmişəm.
Ancaq məni mühakimə etmədilər. Məni
ruhi xəstə adlandırdılar, dəlixanaya
atdılar. Onlar məni dinləmək istəmirdilər.
Onlar bilirdilər ki, mənim təqsirimi təsdiq
etsələr, mənim günahımdan daha ağır
olan öz günahlarını, cəmiyyətin günahlarını
da boyunlarına almalıdırlar. Xirosimanın
ölüləri mənim yuxularıma girir. Məni
hələ də dəlixanada saxlayırlar. Hərbi-hava
qüvvələri komandanlığı məni
burda əbədi saxlamaq üçün, səsimi
əbədi batırmaq üçün bütün
vasitələrə əl atır. Çoxları
elə bilir ki, mən doğrudan da dəliyəm.
Onlar elə düşünürlər ki, mən müharibəyə
qarşı etirazımı dəli kimi ifadə
edirəm. Ancaq nə etməli, onların boynunda
Xirosima cinayətinin günahı yoxdur, onlar
məni necə anlaya bilərlər? Axı mən
insanları necə başa salım ki, atom müharibəsi
yalnız şəhərləri, evləri dağıtmır,
insanları cismən qırmaqla qurtarmır! Atom
sağ qalan adamları da şikəst edir.
Ah… Bu gün həyatımın ən xoşbəxt
günüdür. Yaponiyadan məktub almışam.
Bu məktuba 25 min xirosimalı qız imza atmışdır.
Şüa xəstəliyinə tutulmuş 25 min
yapon qızı.
Qız səsi - Biz bu məktubu yazıb
sizə təsəlli vermək istəyirik. Demək
istəyirik ki, bizim heç birimizdə şəxsən
sizə qarşı kin və ədavət yoxdur. Siz
də bizim kimi Xirosimanın qurbanısınız.
İzerli - Bəli, elədir. Xirosimanın
200 min qurbanı var. 200 min və bir də bir nəfər.
Mən - Klod İzerli. Həm Xirosima faciəsinin
banisi, həm də qurbanı. Öz vətənimdə
məni dəlixanaya saldılar. Qarşısında
misilsiz günah işlətdiyim ölkədən
isə mənə təsəlli göndərirlər.
İnsan - Klod İzerli əbədi vicdan
əzablarına məhkumdur. Lakin onunla bir təyyarədə
uçanlar bu faciəni heç veclərinə də
almırlar. Uçuş əmrini verən general
indi Şimali Vyetnamın bombardmanına rəhbərlik
edir. Atom bombardmanı qərarını qəbul
etmiş o vaxtki Amerika prezidenti Harri Trümen isə…
zarafat edir.
Müxbir - Cənab Trümen, bu gün
sizin yetmiş beş yaşınız tamam olur. Xahiş
edirəm, bizim qəzetin bir sualına cavab verin:
həyatınızda elə bir iş görmüsünüzmü
ki, sonra peşmançılığını çəkəsiniz?
Trümen - Aha! Sualınız aydındır.
(Düşünür.)Hə, bəli, bəli.
Əlbəttə. Bircə onun peşmançılığını
çəkirəm ki… gec evlənmişəm. Ha, ha,
ha, 30 yaşında, ha, ha, ha…
İnsan - Belə ağalar sənin
qoynunda atom göbələklərindən meşə
salmaq istərdilər, Səma. Ancaq xalqların
əzmi onların cır səslərini batırmağa
qadirdir.
Səslər - Sülh! Mir! (Müxtəlif
dillərdə "Sülh" sözü).