GÖRÜŞ
Al­tın­cı şəkil

---

Xoş, sakit musiqi fonunda.

İnsan - Sən böyük, azad bir ölkənin üstündə dinclik bayrağı kimi da­lğ­a­la­nan son­suz bir ma­vi­lik­din, Sə­ma. 41-ci ilin ən gö­dək ge­cə­sin­də - 22 iy­un ge­cə­sin­də də sən hə­mi­şə­ki ki­mi ay­dın, açıq, ul­duz­lu və sa­kit idin. Bu böyük öl­kə­nin və­tən­da­ş­la­rı ilin ən gö­dək ge­cə­sin­də ar­xay­ın-ar­xay­ın ya­tır­dı­lar. Sə­hər hə­mi­şə sən­də ba­ş­la­nır. Tor­pağa, də­niz­lə­rə sə­hə­ri sən çi­ləy­ir­sən, Sə­ma. Sə­nin dan rə­ng­in hər ye­ri sə­hə­rə boy­ay­ır. İlin bu gö­dək ge­cə­si­nin axır sa­at­la­rı idi. Sə­nin səhəri­nə az qa­lır­dı. (Atəş, bom­ba səs­lə­ri, həy­ə­can­lı musiqi.) Sə­a­dət, işıq düşmən­lə­ri pus­qu­da du­rub sə­nin sə­hə­ri­ni oy­an­ma­mış boğ­maq, qa­ralt­maq is­tə­di­lər. Göy­də də zəl­zə­lə olar­mı? Göy də par­ça­la­nar, ya­rğan-ya­rğan dağ­ı­lar­mı? On­lar is­təy­ir­di­lər ki, Sən - Sə­ma tor­pağ­ın do­stu yox, qə­ni­mi ola­san, sən­dən ye­rə ölüm yağ­sın. Qan­lı xaç təyy­a­rə­lə­ri­ni bı­çaq ki­mi köksünə ba­tı­rıb, tor­pağı, dinc ev­lə­ri, kənd­lə­ri, şə­hər­lə­ri ni­şan al­dı­lar. On­lar yu­xa­rı­dan aşağı ba­xan­da ye­ri xa­ra­ba­zar gör­mək is­təy­ir­di­lər. On­lar Sə­ma­nı son­suz ge­ni­ş­lik ki­mi dey­il, tüfə­ng lülə­si ki­mi dar gör­mək is­təy­ir­di­lər. On­lar sə­ni ye­rə uçurt­maq, tor­pağa ya­pış­dır­maq is­təy­ir­di­lər.
Dik­to­run sə­si - Bu gün sə­hər al­man-fa­şist or­du­la­rı xa­in­cə­si­nə öl­kə­mi­zə bas­qın et­mi­ş­lər. Azğ­ın fa­şist işğ­al­çı­la­rı­nı dar­ma­dağ­ın et­mək üçün bütün so­vet xal­qı ay­ağa qalx­mış­dır.
İn­san - Mosk­va və Le­nin­qrad, Sta­lin­qrad və Ba­kı… Bütün öl­kə sə­fər­bər ol­du, si­lah götürdü: ev­lə­ri­mi­zin pəncərələrini dörd il sə­nə qa­pa­dıq, Sə­ma, işıq­la­rı­mı­zı giz­lə­dib qo­ru­duq. Sə­ni mur­dar­lay­an fa­şist ya­ra­sa­la­rı­na doy­un­ca güllə ye­dirt­dik. On­la­rı yer­dən ni­şan al­dıq. Şa­hin­lə­ri­miz göy­lə­rə qalx­dı. Dey­ir­lər, yal­nız o tor­pağa və­tən de­mək olar ki, onun uğ­run­da qan tökmüsən. Bi­zim sə­ni Və­tən ad­lan­dır­mağa haq­qı­mız var, Sə­ma! Sə­nin ma­vi­liy­in­də ne­çə və­tən oğ­lu­nun qa­nı axı­dı­lıb. Bu qə­h­rə­man­la­rın için­də bi­ri də var­dı, Sə­ma. O, ilk də­fə göz­lə­ri­ni yu­mar­kən Bal­ti­ka­nın su­la­rı­na bax­dı. ya­dın­da­dır­mı, Sə­ma? Hüseyn­ba­la Əliy­ev ya­dın­da­mı?
Sə­ma - Ya­dım­da­dır. O, mə­nə çox­dan aşiq idi. Lap ki­çik ya­ş­la­rın­dan uzun-uza­dı mə­nə ba­xar, hə­s­rət­lə sey­ri­mə da­lar­dı. Hiss edir­dim ki, ar­zu­su mə­nim əng­in­lik­lə­ri­mə yüksəl­mək­dir. On al­tı ya­şı­na ça­tan­da ar­zu­su­na na­il ol­du. İlk də­fə pla­ner­lə ha­vaya qalx­dı.
İn­san - Ba­kı­dan Tu­laya uç­du. Onun ida­rə et­diyi pla­ner sə­nin dincliy­in­də qa­nad ça­lar­kən nə bi­ləy­di ki, bir müddət­dən so­nra tor­pağ­ın dincliy­i­ni qo­ruy­a­caq?! Atəş səs­lə­ri, həy­ə­can­lı mu­si­qi.
İn­san -

Geymiş Leninqrad əsgər paltarı
Nevanın qaşları çatılıb yenə.
Pusur tərlanları faşist yassarı.
Qara duman gəlir bir dağ üstünə.
Hər azad ürəkdə, azad könüldə
Bir böyük parol var! Lenindir adı.
Düşmən görməyəcək Leninqradı!

Səma - Onun qəhrəmanlığının şahidi yalnız mənəm, İnsan. Sonralar onun igidliyini insanlar da bildi. Lakin o döyüş vaxtı onun cəsarətini bircə mən görürdüm. Çünki orada bir mən idim, bir də o…
İnsan - Bir də üç düşmən təyyarəsi…

Tək bir təyyarənin uğ­ul­tu­su.

Sə­ma - On­lar hə­lə görünmürdü. Hüseyn hər­bi tap­şı­rığı ye­ri­nə ye­ti­rib, ge­ri qay­ıt­maq əm­ri al­mış­dı.
Hüseyn - Göy nə sa­kit­dir! Heç, dey­ə­sən müha­ri­bə­dən əsər-əla­mət yox­dur. Gö­rə­sən, Ba­kı­nın sə­ma­sı da be­lə ay­dın­dır­mı? (Bir ne­çə təyy­a­rə­nin uğ­ul­tu­su) Bun­lar har­dan çıx­dı? Özü də iki­si. Ey­bi yox­dur. Bu sa­at on­la­rın dər­si­ni ve­rə­rik. İki fa­şist təyy­a­rə­si də cə­hən­nə­mə va­sil olar. Aha. Bi­ri də bur­dan çıx­dı! Çox gö­zəl! On­lar üç, mən tək! Heç ey­bi yox­dur; in­di gö­rək siz üçünüz mə­nim əlim­dən qur­ta­ra bi­lə­cək­si­niz­mi? (Pu­lemy­ot sə­si) Aha, bi­ri get­di. Bax, be­lə olar­san. Dey­ə­sən, mə­nim təyy­a­rə­mə də güllə dəy­di. Bu sə­nin işin­dir. Al pay­ı­nı! (Ağ­rıy­la) Ah, si­nəm­dən vur­du, na­mərd! Al­nım­dan da ya­ra­lan­mı­şam ki! Aha, qa­çır­san, yox, qa­çıb qur­ta­ra bil­məy­ə­cək­sən! Elə bi­lir­sən ya­ra­lan­mı­şam, sə­ni sa­la­mat bu­ra­xa­cağ­am, heç elə söh­bət yox­dur! A… çiy­ni­mi nə ya­man yan­dı­rır… (Get-ge­də da­ha çə­tin­lik­lə da­nı­şır). Üz-üzə gəl­mək is­təy­ir­sən? Nə olar, gö­rək ki­min əsəb­lə­ri da­ha möh­kəm­dir. Gəl. (Təyy­a­rə səs­lə­ri güclə­nir) Gəl, aha, qaç­dın! On­da al! (Pu­lemy­ot sə­si) Sol əlim­dən vur­du. Sağ əlim ki, hə­lə sa­la­mat­dır. Tut gəl­di! (Pu­lemy­ot sə­si) Aha, sən də get­din do­st­la­rı­nın ya­nı­na! Bəl­kə ye­nə bəx­ti­ni sı­na­maq is­təy­ən var, gəl­sin, bu mey­dan, bu…
Sə­ma - İn­di o, lap tək qal­mış­dı. Bir o, bir mən. Mə­nim köksüm ya­ra-ya­ra idi, o da otuz yer­dən ya­ra­lan­mış­dı. La­kin mən Sə­ma­yam. Mə­nim nə ətim var, nə qa­nım. O, in­san idi. Qan onu apa­rır­dı. Bə­də­ni ya­ra­lar­dan sı­zım-sı­zım sı­zıl­day­ır­dı. Göz­lə­ri qa­ra­lır, ba­şı gi­cəl­lə­nir­di.
Hüseyn (say­ıq­lay­ır­mış ki­mi) - Sə­ma nə boş­dur? Ha­nı mə­nim do­st­la­rım? Əl­vi­da, do­st­lar! Ay­rı­lıq də­mi gəl­di. Ölüm be­lə imiş. Yum göz­lə­ri­ni, Hüseyn. Vəs­sa­lam. Bu­rax süka­nı. Qoy əlin din­cəl­sin. Bax be­lə. Nə ra­hat­lıq­dır! Din­cəl. Yu­xu… Yox, mən nə da­nı­şı­ram? Mən in­sa­nam, ölə­cəy­əm. Bəs bu təyy­a­rə? Axı o, ye­nə ha­vaya qal­xa bi­lər, ye­nə döyü­şə bi­lər. Bu süka­nı baş­qa əl­lər tu­ta bi­lər. Sən mə­nim və­fa­lı do­stum ol­mu­san. Mən də sə­nə na­mərd çı­xa bil­mə­rəm. Sə­ni mən­tə­qə­mi­zə çat­dı­ra­cağ­am. Ölüm mə­ni ya­xa­la­sa da, sə­ni mən­zi­lə çat­dı­ra­cağ­am… çat­dı­ra­cağ­am… çat­dı­ra­cağ­am…
Ana sə­si - Hüseyn­ba­la, oğ­lum, göz­lə­ri ya­ş­lı qoy­ma mə­ni, ya­ra­la­rın nə ağ­ır­dır, anan sə­nə qur­ban, can ba­la, göz­lə­rim kor ol­sun, sə­ni be­lə qa­nı­na qəl­tan gör­məy­im!
Ko­man­dir sə­si - Hüseyn, har­da­san? Do­st­la­rın sə­ni göz­ləy­ir, Hüseyn. (Ana­nın və ko­man­di­rin sə­si qey­ri-adi re­zo­nan­sla səs­lə­nir, çünki bu səs­lə­ri Hüseyn xəy­a­lən eşi­dir).
Hüseyn - Bur­day­am, yol­daş ko­man­dir. Bu­dur, mən­tə­qə, gə­lib çat­dıq. (Son gücünü top­lay­a­raq). Çat­dıq… Çat­dıq… (Pro­pel­lə­rin sə­si. Pro­pel­lər fır­la­nıb day­a­nır. Adam­la­rın səs-küyü).
Ko­man­dir - Hə­kim, tez olun! O, dey­ə­sən, ya­ra­lı­dır. Hu­şu­nu iti­rib. Qə­ri­bə­dir, bəs təyy­a­rə­ni be­lə us­ta­lıq­la ne­cə en­dir­di? Tez olun, hə­kim!
Hə­kim (ağ­ır-ağ­ır) - Yol­daş ko­man­dir, o, ar­tıq ölmüşdür. Onun bə­də­nin­də otuz­dan ar­tıq ya­ra var. Ne­çə­si də ölümcül. Bu hal­da təyy­a­rə­ni gə­ti­rib çı­xar­ma­sı möcüzə­dir!
Ko­man­dir - Yox, bu möcüzə dey­il.. Mən Hüsey­ni yax­şı ta­nı­yır­dım. O, yal­nız be­lə edə bi­lər­di.

Mu­si­qi.