Rəsul Rza və müasirləri
|
| Maarif
Teymur “Nizamidə insaf yoxdur ki, yazıb, yaza
bildikcə...” |
Bu cümləni oxuduqda xalq şairimiz
Rəsul Rzanın Azərbaycan ədəbiyyatındakı
yeri bir daha görünür. İki səhifəlik
məktubunda klassik şəxsiyyətlərimizdən
tutmuş, yaşam illərinə qədərki fəaliyyətini
ziyalı dostu, Azərbaycanın ilk fılosoflarından
olan H.Hüseynova şirin bir dillə çatdırmağının
heyranı olduq. Bu kiçicik tarixi ınəktubda
eyhamla həm Moskvanın soyuq qannı, həm həmkarı
Cəfər Xəndana zarafatını, həm də
klassik irsimizin öyrənilib millətə çaldırılmasında
gecikdiyimizi bildirir. Məktub o qədər canlı
yazılmışdır ki, sanki bugünkü oxucu,
onların irsinə az-çox bələd olanlar hər
iki şəxsiyyətin canlı danışığını
eşidirlər. "Nə gülürsən!" "Deyirsən
şairliyi tutub", "Belədir də hərdən bir
şairliyim tutur" və s. Bu dialoq Moskvadan Bakıya
yazılıb... Nizaminin böyüklüyünü
Rəsul müəllimin özünəməxsus
ştrixlə dostu Heydər Hüseynova bildirməsi
də yüksek milli ideyadan irəli gəlir. Yaxşı
olar ki, məktubu olduğu kimi oxucular oxusunlar.
Heydər salam!
Məktubum smi təəccübləndirəcək.
Mən Moskvanın yaxınlığında (Belorussko
Baltiyska jel doroqi stansia Doroxova 11/0 staro Rııza,
dom pisateley) işləmayə gəlmişəm.
Özümlə Nizaminin arxayın vaxtda telefon, iclas
olmayan bir zamanda yazdığı "Xosrov və Şiri”i
gətirmişəm ki, yavaş-yavaş tərcümə
edim getsin. İndi Nizami ilə birlikdə (tarixin
ecazına bax!) Mayakovskini də tərcümə
edirəm. Sənin lüğətini gətirmişəm.
Baxıdım, sən yadıma düşdün,
götürüb bu kağızı yazdım. Bu
tərcümələr, Heydər, məni lap təngə
gətirib. Özümün beş-altı tsrcüməm
var, yazmaq üçün ölürəm, ancaq bu
zalım oğlu Nizamidə insaf yoxdur ki, yazıb
yaza bildıkcə. Ə kişi, 14 min misra da poema
olar? Cəfər Xəndaın Cəfər Xəndanlığı
ilə hu uzunluqda yaznur... Nə isə, şərəfli
işdir. Ancaq təəssüfki, gec başlamışıq.
Belə bir poemanı bir ilə, on aya yox, beş
ilə səliqə ilə, təmkinlə tərcümə
etmək lazım idi. Buralarda yenə soyuq davam edir.
Bu gün səhər 30 dərəcə şaxta
vardı.Amma rus qışı görməli qışdır.
Geridən yavaş-yavaş qar uçur gəlir,
Baxdıqca insanın ruhu dincəlir
Nə gülürsən, deyirsən şairliyi tutub.
Belədir da hərdənbir şairliyim tutur.
Lüğətim mənə çox kömək
edir, çox sağ ol! Ancaq bəzi sözləri
tapmayanda cinlənirəm. Çox zaman mənasını
gözəl bildiyin bir sözü Azərbaycanca
deyə bilməyirsən. Bu hallarda da lüğət
köməyə gəlir. Əşi, sən çoxdan
şairlərlə dostsan, elə deyilmi? Hələlik
bu qədər. Sağ ol!
20.11 40-cı il imza R. Rza. KöhnəRza
İkinci bir tarixi an isə 1967-ci ildə Beyrutda
R.Rzanın Sovet Nümayəndə Heyətinə
başçılıq etməsi və oradakı
çıxışdır. Sülh uğrunda mübariz
olan Beyrutlu Caber Şəhibə qoyulmuş heykəlin
açılışı zamanı R.Rza nə qədər
məğrur, müsəlman dünyasının,
türk oğlunun cəsarətli baxışı
ilə yoğrulmuşdur. Ana Vətənimizi, doğma
torpağımızı tarixi ərazilərimizi
erməni qaniçənlərindən geri almaq üçün
yenə də sülh çağırışımıza
Rəsul Rza ruhunun bizə xeyir-dua verməsini görürük.
Hər iki şəxsiyyətimizə deyirik: "Ruhunuz
şad olsun!"
Heykəlin arxasında isə Rəsul
müəllimin qeydini olduğu kimi veririk. "Beyrat
1967-ci il. Livan sülh hərəkatı xadimlərindən
Asiya və Afrika xalqları həmrəylik hərəkatının
nümayəndəsi Caber Şəhibə sovet xalqının
hədiyyəsi. Heykəlin Ali şəhərində
(Beyrutun civarı) açılışı. Rəsul
Rza — Sovet Nümayəndə Heyətinin başçısı
nitq söyləyərkən".
Rəsul Rzanın bu il may ayının
19-da anadan olmasının 90 illiyi tamam olur. S.Mümtaz
adına Azərbaycan Dövlət Ədəbiyyat
və İncəsənət arxivində onun — hələ
sağlığında xeyir-duası ilə açılmış
mənəvi xəzinəmizdə 23 saylı şəxsi
arxiv fondu mühafızə edilir. Otuz il bundan əvvəl
Rəsul müəllimin dövlet arxivinə avtoqraflı
kitablarınadakı fikirləri də oxuculara çatdırırıq.
1. "Azərbaycan Dövlət Ədəbiyyat və
İncəsənət arxivinə. 7.II.68-ci il, Rəsul
Rza"
2. Azərbaycan Dövlət arxivinin Ədəbiyyat
və İncəsənət şöbəsinə.
R.Rza, Bakı,21iyun 1966.
3. Əziz və hörmətli Rəsul müəllimə:
Müəllifdən: Bəxtiyar "9.I.1959-cu il.
4. Ədəbiyyat və İncəsənət arxivinə
xoş arzularla. 1966-cı il, R.Rza.
