Xatirələr

 


Kənardan baxış


Pavel Antokolski “Sosialist mədəniyyəti işinə namuslu xidmət”

İnsan ömrünün 50 ili — bu az vaxt deyil, hətta təsirlidir. Əgər əlavə etsək ki, bu otuz illik poetik əmək yolu ilə üst-üstə düşür, əgər xatırlasan ki, şair ömrünün otuz ili fasiləsiz zəhmətdə — dostumuzun öz həyəcan və riskləri hesabına apardığı axtarışlarda keçib, əgər stolun üstünə onun lirikadan, poemalardan, tərcümələrdən, ədəbi siyasətin ən əhəmiyyətli məsələlərinə həsr olunmuş mətbuat çıxışlarından ibarət kitab və məcmuələrini qoysaq, onda Rəsul Rzanın bayramı bütün konkretliyi və əhəmiyyəti ilə gözümüzün qarşısında canlanır. Və biz bunu öz ümumi küçemizin bayramı kimi qiymətləndirərik. Küçəmiz isə böyükdür, bu şəhərin ucqar bir konarı yox, izdihamlı və işıqlı mərkəzdir. Mən təkcə Xaqani, yaxud Cabbarlı küçəsindən yox, özündə Puşkin və Mayakovski meydanlarını birləşdirən Qorki küçəsi haqqında, Rustaveli prospekti və Şevçenko bulvarı barəsində danışıram. Bu o deməkdir ki, bu gün Rəsul Rzanı müxtəlif sovet şairlərinin böyük bir dəstəsi — həm yaşıdları, həm ondan yaşlılar qəlb genişliyi və xoş sözlərlə yada salır, gəncliyinə görə isə gənclər onu özlərinə mənən yaxın, sevimli yoldaş ve məsləkdaş adlandırırlar.

Hər şeydən əvvəl demək istəyirəm Rəsul Rza nəinki zahirən cavandır, həm də ümumiyyətlə öz yaşına görə çox gəncdir. Mən onu iyirmi beş ildən artıqdır tanıyıram və şahidlik edə bilərəm ki, bu uzun vaxt ərzində o nadir hallarda təsadüf olunduğu qədər az dəyişmişdir.

Bu zahirən belədir, lakin zahirliyin arxasında daxil dayanır.

Rəsul Rza bu gün son dərəcə dinamik, həmişə gümrah görünən, gərgin fəaliyyət göstərən, öz əməyinə yenilməz sədaqət bəsləyən bir insandır. Yaxşı yadımdadır, 1958-ci ilin sonunda Azərbaycan Yazıçılar ittifaqının Bakıda Füzuliyə həsr olunmuş plenumu zamanı xaricdən yenicə qayıtmış Rəsul Rza cəmisi bir neçə saat ərzində yenidən Mokvaya uçmağa, Füzulinin Moskvadakı təntənələrində iştirak etməyə və lazım olan vaxt geri qayıtmağa necə macal tapdı. Bu nədir — operativlik? Əlbəttə, təkcə operativlik deyil. Rəsul Rzaya belə vacib tapşırıq vermiş yoldaşlar əla bilirdilər ki, Azərbaycan mədəniyyətinin layiqli nümayəndəsi kimi məhz o, həmin tapşırığı qeyd-şərtsiz və parlaq şəkildə yerinə yetirə bilər.

Mən həmişə və bütün şəraitlərdə Rəsul Rzanı belə görmüşəm. Ondakı ən xarakterik cəhət məhz mübarizlikdən, ona əbədi gümrahlıq bəxş edən gənclikdən ibarətdir. Belə adamlar iş üçün, fəaliyyət üçün yaranırlar. Onlar heç vaxt kimsəni naümid qoymurlar. Belələri cəmiyyətin və medəniyyətin inanılmış dayaqlarıdır. Bu isə o demekdir ki, Rəsul Rza mənsub olmaq şerəfini qazandığı qurub-yaradan və mübarizə aparan sovet şairləri nəslinin gözəl oğludur. Böyük Vətən müharibəsinin ağır günlərində də o özünü məhz belə göstərmişdir.

Mən bir də Rəsul Rzanın poetik nəsillər arasındakı "rabitə zabiti" kimi təmənnasız xidmətini, gənc şairlərin yaradıcılığına həmişə dostluq ehtirası ilə maraq göstərdiyini xatırlatmaq istəyirəm. Görün o, Bəxtiyar Vahabzadənin kitabına necə əla bir giriş sözü yazıb. Vahabzadənin çıxışlarının auditoriyaya təsir göstərməsini təsvir edərək deyir: "Şair tribunada dayanıb: göz qapaqlarını yerə dikmiş, bir qədər avazımış. Ö, səsini qaldırmır, əl-qolunu mənasız ölçmədən şeri elə deyir ki, sanki çoxdan yazılmış şeri oxumur, məhz burada - tribunada şer qoşur... Bu daha çox səsli düşuncəyə bənzəyir". Şəxsən mən bu gün Rəsul Rzada cavan yoldaşlarını ruhlandırmaq, onları ədəbiyyata daxil etmək ehtiyacının daha tez-tez yaranmasını arzulamaq istəyirəm. Bunu bütün Azərbaycan şairlərinə arzulayıram, həm də təkcə Azərbaycan şairlərinə yox...

Rəsul Rzanı çox tənqid ediblər. Belə kəskin və sərt tənqidin zərbələrinə çox az adam məruz qalıb. Açığını deyək ki, bu tənqidlər heç də həmişə prinsipial və ədalətli olmamışdır. Bunların bir çoxu anlaşılmazlıqdan, bir-birini qarşılıqlı surətdə başa düşməməkdən, ötəri hisslərdən, necə deyərlər, bir stəkan suda fırtına nəticəsində meydana çıxmışdır. Belə şeylər təəssüf ki, bizim olduqca emosional ədəbi mühitimizdə tez-tez baş verir. Həqiqət naminə demək lazımdır ki, Rəsul Rza hər hansı bir tənqidə ciddi, daxili bir vüqarla münasibət bəsləyir. 0 peşman olmuş günahkar vəziyyətində dayanmır, ona irad tutulan səhvlərin özünə aidliyini etiraf etməyə tələsmir, əksinə aldığı "dərsi" nəzərdən keçirir, təəssüf doğuran xırdaçılıqlara məhəl qoymur, ayıq və qüdrətli olaraq qalır. O, özünün ağır və mürəkkəb əməyinə, imzasına axıra qədər sədaqətli olmaqla sosialist mədəniyyətinin böyük işinə namusla xidmət etməkdə davam edir.

Köhnə dostumun və həmfikrimin bayramı münasibətilə yazdığım bu qeydləri necə bitirim?

Əgər biz bu gün yanaşı dayanmış olsaydıq mən sadəcə olaraq susar və onu bağrıma basardım.

Var səsimlə ona gözəl ailəsinin əhatəsində xoşbəxt günlər, iş stolunun arxasında sevinc dolu yuxusuz gecələr arzulayar, böyük xalqımızın xoşbəxtliyi və rihafı naminə şöhrətli yaradıcılıq qələbələri və can sağlığı diləyərdim.

Heyhat — bizim aramızda iki min kilometrlik məsafə var. Odur ki, mənə yalnız adamı riqqətə gətirən bu görüşü xəyalən təsəvvür etmək qalır. Sağlıqla qal, sağ ol, əzizim Rəsul!

"Bakinski raboçi", 17 iyun, 1960-cı il.

 

 

 
     
 

Layihənin iştirakçıları