Kənardan
baxış
|
| Arseni
Tarkovski “Əzizim Rəsul, vaxt nə deməkdir?” |
Əzizim Rəsul, vaxt nə deməkdir?
O, bəzən tısbağadan ləng, bəzən
də qaranquşdan yeyin olur. Sənin Lenin haqqında
böyük poema üzərində işlədiyin,
mənimsə onu tələsərək (vaxt macal
vermirdi) rus dilinə tərcümə etdiyim zamandan
məgər çoxmu illər keçib. Kimsə demişdir.
"Biz ötmürük, zaman ötür". Əhsən
o adama ki, zamanla ayaqlaşır, bəzən də
onu qabaqlayır, ömrünün sonuna qədər,
sənin kimi ağlının, ruhunun, ürəyinin
gənclik təravətini saxlaya bilir.
Sənin poemanın və mənim tərcüməmim
tamamlanmasından bir çərəkdən artıq
vaxt keçmişdir. Çox az-az görüşsək
də, şerlərinlə hər dəfə rastlaşarkən
məni sənin poeziyanın qocalmayan gücü
valeh edir. Sənin sozünün mahiyyəti hisslərlə
təsdiqlənmiş fikirlərində, fikirlərlə
təsdiqlənmiş hissiyyatda, sənətkar şəxsiyyətinin,
dünyanın və şerin misilsiz harmoniyasındadır.
Bax buna görə senin 70 illiyini oxucularınla birlikdə
sonsuz hərarətlə təbrik edir, zəifləməyən
əllərini möhkəm sıxır və ümid
edirəmki,şair və insankimi 80 və 100... yaşında
da beləcə qalacaqsan.
Rəsul Rza bir şair kimi öz yaradıcılıq
yolunu zamanın tələbilə vətəndaşlıq
mövzusundan başlayıb. İlk şerini 17 yaşında
çap etdirmişdir. Onun ədəbi qəhrəmanlığı
məhz bundadır ki, o, klassiklərdən irs qalan
Azərbaycan şerində reform aparmış — ona
böyük sərbəslik gətirmişdir. Poeziyanın
hüdudları daxilində Rəsul Rza istedadı,
zövqü və həqiqi sənətkar prinsipləri
baxımından şair və fılosofdur. 0, yalnız
dili üçün yeni olan bədii formalar tapdığına
görə novator deyil, həmin formalar vasitəsilə
həyatı ve onun hadisələrini, ətraf aləmi
dərk və hiss etdiyinə görə novatordur.
Rəsul Rza özünəməxsus şəkildə
hiss edir və fikirləşir, ancaq mən inanıram
ki, öz tipikliyini saxlaya bilən incəsənətdə
yalnız ona məxsus olan qeyri-adiliyi aşkar edə
bilən hər bir həqiqi sənətkar novatordur.
Rəsul Rza təkcə adına görə yox,
həm də mahiyyətcə xalq şairidir. Özünün
bütün yaradıcılıq həyatı boyu
o, Azərbaycan xalqının və vahid yaradıcılıq
ailəsində birləşən bütün sovet
xalqlarının sadiq oğlu olmuş və olacaqdır.
Oxucu Rəsul Rza poeziyası ilə 50 ildən artıqdır
ki, tanışdır. Böyük şair 50 ildən
çoxdur ki, xeyirxahlığın, həqiqətin
və gözəlliyin keşiyindədir. Fərdi
təkamül nəticəsində o, fəlsəfi
poeziyaya gəlmiş, lakin heç bir zaman onu fikirləri
məhdud və yayğın olmamışdır.
Bu fikirləri həyati məqamlar, həyat hadisələri
və xoşbəxt tapıntılar yetişdirmişdir.
Böyük şair realist şerə
xas olan bir əhəmiyyətli detalı — fərdi,
yalnız onunla əlaqədar və onunla müşahidə
olunmuş, həqiqəti reallaşdıra bilir.
Bu, kəskin baxışın, gərgin dinlənişin,
həyata və onun həqiqətinə diqqətli
məhəbbətin xəzinəsidir. Və bir də
ilhamın Rəsul Rza öz ciddi əməyini adi,
sadə, gündəlik işi, öz məişətinin
xüsusiyyəti kimi qiymətləndirir.
0 belə hesab edir ki, yaradıcı sərbəstliyin
xüsusi gərginlik saatları o qədər doğma,
hər kəs üçün vərdişə çevrilmiş
haldır ki, bu barədə heç xüsusi danışmağa
dəyməz. Puşkinin fikrinə görə riayaziyyatçıya
da ilham gərəkdir. Bəs necə. Biz Rəsul
Rzanın şerlərini oxuyanda (onlar nə cür
olursa olsun — epik, lirik, satirik) ilhamın möcüzəsilə
qarşılaşırıq. Həyata tükənməz
məhəbbət və hörmət məhz bundadır.
İlhamın dərin ideyalar, zəngin yaradıcılıq
təcrübəsi ilə misilsiz bacarıqla birləşdirilməsi
gözəl bəhrə verir və əgər bu
gündəlik adətləşmiş haldırsa,
daha gözəldir. Həyatın mahiyyətini, xeyri,
həqiqəti dərk etmək, yolumuzun üstündə
qarşıya çıxan ziddiyyətləri, maneələri
dərk etmək asan olmaq üçün şair
başqa adamlara lazımdır.
Əziz Resul Rza, sən bizə gərəksən.
Bizə sənin həqiqətin lazımdır. Çünki
şairin həqiqəti — insanlığın həqiqəti
— bizim nailiyyətimizdir. Sən bizə lazımsan,
ona görə ki, insanlara həyati, həyatsevər,
həyatı təsdiq edən — bir sözlə əsl
incəsənət lazımdır. Buna görə
də gələcək üçün, ailən
üçün, xalqın üçün, bütün
xalqlar üçün, yer üzünün xeyirxah
və yaradıcı adamları üçün özünü
qoru.
Səni bağrıma basır, uzun, xoşbəxt
yaradıcılıq illəri arzulayıram.
"Literaturnaya qazeta", ¹ 21, may,1980
