RƏSUL
RZA
NİGAR RƏFİBƏYLİ
( foto- kitab)
|
| Oxuculara |
Azərbaycanın görkəmli sənət
ustaları Rəsul Rza və Nigar Rəfibəylinin
ömür tarixini yaratmaq həm çətin, həm
də məsuliyyətli bir işdir. Onların yaradıcılığı,
ictimai fəaliyyəti xalqımıza çox yaxın
və doğmadır.
“Azərbaycan” nəşriyyatında “Azərbaycanın
tanınmış şəxsiyyətləri” seriyasından
ölkəmizin görkəmli xadimləri haqqında
kitabların nəşri xoş bir ənənə
şəklini almış və oxucular tərəfindən
yaxşı qarşılanmışdır. İndiyədək
nəşr olunmuş kitablar arasında ən maraqlılarından
biri də oxucularımıza təqdim olunan bu kitabdır.
Bu iki şəxsiyyət həyatda rastlaşandan
sonra ömrü boyu bir–birlərindən ayrılmayıb,
maraqlı və çətin yolu keçib, xalqımıza
misilsiz sənət inciləri bəxş etmişlər.
Rəsul müəllim şerlərinin rəngarəngliyi
ilə həyatımızı səmadan tutmuş
dənizin dibinə qədər, yer kürəsinin
bütün incəliklərini olduğu kimi əks
etdirən gözəl əsərləri ilə,
öz ictimai fəaliyyəti ilə Azərbaycan
tarixində böyük və şərəfli
iz qoymuşdur.
Kiçik bir xalqın şairi yüksələrək
Sovetlər İttifaqı səviyyəsində Sosialist
Əməyi Qəhrəmanı kimi yüksək
ada layiq görülmüşdür. O, öz qələmi
ilə ikinci Cahan müharibəsində qəhrəmancasına
döyüşən Azərbaycan oğulları
ilə bir cəbhədə iştirak etmişdir.
Müharibədən
sonra Rəsul Rza yaradıcılığında
ən mühüm hadisələrdən biri olan
“Lenin” poeması şairi bütün Sovetlər
İttifaqında məşhurlaşdırdı.
Onun Cənubi Azərbaycan haqqındakı şerləri
xalq taleyi haqqında şairin vətəndaş
düşüncələri ilə aşılanmış
əsərlərdir. Rəsul Rzanın “Rənglər”
silsiləsi onun həyatı fəlsəfi dərk
etmək qabiliyyətini bir daha nümayiş etdirdi.
Rəsul Rza şerində insani xüsusiyyətlər
həmişə üstünlük təşkil
etmişdir. Adamlara sevgi, torpağa məhəbbət
onun əsərlərinin əsas qayəsidir.
Mən Rəsul Rzanın Azərbaycanda
ensiklopedik nəşrlərin təməlinin qoyulması
yolunda gördüyü işləri qeyd etmək
istərdim. Sovet respublikalarında milli-universal ensiklopediyaların
yaradılması haqda ümumittifaq qərarının
verildiyi zaman, Azərbaycanda bu işin təşkilinə
rəhbərlik Rəsul Rzaya tapşırılmışdı.
O, dövrdə Azərbaycanda ensiklopedik kadrlar olmadığından,
Rəsul Rza özünə məxsus müdrik bir
addım atdı: o, respublikanın təcrübəli,
qocaman alim və naşirlərini və institutu təzəcə
bitirmiş, həyatda ilk qədəmlərini atan
istedadlı gəncləri ensiklopediya işinə
cəlb etdi. Yaşlıların təcrübəsi,
gənclərin enerjisi öz bəhrəsini verdi-
Azərbaycanda işgüzar, bacarıqlı ensiklopedik
kollektiv yarandı.
Bir ştrixi xüsusilə qeyd etmək
istərdim: Orta Asiya respublikalarının ensiklopedistləri
təcrübə toplamaq üçün Moskvaya,
Böyük Sovet Ensiklopediyası Baş redaksiyasına
müraciət edəndə, onları öyrənmək
üçün Bakıya, Azərbaycan ensiklopediyasına
göndərirdilər.
Rəsul Rza xalqımızın tarixinin,
ölkəmizin görkəmli şəxsiyyətlərinin
ensiklopediyada düzgün, obyektiv qiymətləndirilməsinə
xüsusi diqqət və tələbkarlıqla yanaşırdı.
Onun yaratdığı ensiklopedistlər kollektivi gərgin
əməklə çalışaraq getdikcə püxtələşdi
və sonralar Azərbaycanın mədəni həyatında
xüsusi bir hadisəyə çevrilmiş 10 cildlik
milli-universal ensiklopediyanın nəşrini gec də
olsa, uğurla başa çatdırdı.
Kitabda Rəsul Rza haqqında müasirləri
çox yazıb və gələcək nəsillərə
öz fikirlərini çatdırıblar. Bunlardan
ikisinin dedikləri hər bir böyük insan üçün
kifayət ola bilər. İkisi də onun qələm
dostu idi - Süleyman Rüstəm və Nigar xanım.
Süleyman Rüstəm yazırdı: “Bizi qırx
ildən artıq davam edən şəxsi dostluq
bağlayır. Bu illər ərzində çox şey
olub – qızğın mübahisələr, birgə
səfərlər, iş. Bütün bunların
arxasında bir şey dayanır - poeziyaya, Rəsul
Rzanın böyük, işıqlı istedadına
rəğbətim.
Onun yaradıcılığında məni
ən çox cəlb edən müdrikliyidir, bir də
əbədi gəncliyi. Rəsul Rza böyük
humanistdir, onun humanizminin əsasları, qaynaqları
şairin xalqla dərin, qırılmaz əlaqəsindədir.
Xalqın ağrısı Rəsulun ağrısıdır,
xalqın sevinci Rəsulun sevincidir. Rəsul Rzanı
tam haqla Azərbaycan ədəbiyyatının nəinki
Sovet İttifaqında, həmçinin onun hüdudlarından
çox uzaqlarda da səlahiyyətli nümayəndəsi
adlandırmaq olar”.
Nigar xanımın ürək sözlərindən:
“İnsan yaşa dolduqca xatirələr aləmində
yaşamağa başlayır, irəlidən çox
geriyə baxır, keçən ömrün uzaq səhifələrini
gözdən keçirir. Otuz üç il bərabər
ömür sürdüyüm Rəsul Rza ilə keçən
günlərimizi vərəqlərkən aydın
bir həqiqət diqqəti cəlb edir: bütün
bu ağır və yüngül, sevincli və sevincsiz,
kədərli və bayramlı keçən günlərdə
bizim xalqdan ayrı heç bir sevincimiz, xalqdan ayrı
heç bir qəmimiz olmamışdır. Xalq həyatı
ilə yaşamış, onunla nəfəs almış,
ən ağır günlərdə xalqın dərdinə
şərik olmuşuq, xalqın həyəcan və
arzuları ilə yaşamışıq.”
Nigar xanım Rəfibəyli XX əsrin
Azərbaycan qadın şairləri arasında öz
dəst-xəttilə seçilir. Onun şerləri
geniş oxucu auditoriyası qazanmış, bir çox
əsərlərinə musiqi yazılmışdır.
İlk baxışdan bəlkə də
onun şerləri sayca nisbətən az görünür.
Lakin Nigar xanımın əsərlərinin dəyəri
ondadır ki, o, öz istedadını, yaradıcılığını
Rəsul Rzanın nüfuzunun yüksəlməsinə,
artmasına, ailəsinin səadətinə, xoşbəxtliyinə
həsr etmişdir. Bütün bu ailə qayğıları
ilə yanaşı, Nigar xanım sevimli həyat
yoldaşının əsərlərinin ilk oxucusu
və tənqidçisi olmuş, onun yaradıcılığını
lazımınca qiymətləndirməyi bacarmışdır.
Nigar xanımın şəxsiyyəti haqqında
oxucularda təsəvvür yaratmaq üçün
Nazim Hikmətin aşağıdakı sözlərini
yada salmaq kifayətdir: “R.Nigar “Uğur olsun” şeri
ilə öz ərlərini, qardaşlarını
Vətən müharibəsi cəbhələrinə
yola salan qızlarımızın, gəlinlərimizin
mərd qəlbini, alicənab təbiətini nəğmə
dili ilə tərənnüm etdi.”
Bu iki böyük şəxsiyyətin
hər biri haqqında ayrıca da kitab yazıla bilərdi.
Onların hər biri buna layiqdir. Vaxt gələr,
Azərbaycan poeziyasının bu nadir simaları
haqqında ensiklopediyalar da yaranar. Rəsul Rza və
Nigar xanım birgə ömür yolu keçmiş,
birlikdə yaşayıb-yaratmış və demək
olar, eyni vaxtda dünyanı tərk etmişlər.
Nigar xanım bütün ömrü boyu ən çətin
məqamlarda belə, həmişə Rəsul Rza
ilə yanaşı durmuş, ona həmfikir və
həyat dostu olmuşdur.
Bu kitabda bir çox görkəmli Azərbaycan
ziyalısının, mədəniyyət və incəsənət
xadiminin, eləcə də xarici ölkələrdə
və keçmiş SSRİ məkanında yaşayıb-yaratmış
şəxsiyyətlərin Rəsul Rza və Nigar
xanım haqqında dedikləri də öz əksini
tapmışdır.
Oxuculara təqdim olunan bu kitabın əhəmiyyəti
həm də ondadır ki, gələcək nəsillər
bu kitab vasitəsilə XX əsrin görkəmli Azərbaycan
yazarları- Rəsul Rza və Nigar Rəfibəylinin
keçdikləri maraqlı və çətin həyat
yolunun bir sıra məqamları ilə daha yaxından
tanış ola biləcəklər.
Nazim İbrahimov
