Xatirələr

 


Rəsul Rza haqqında
məqalələr, çıxışlar


Bayram Bayramov “Daha irəliyə, daha yüksəklərə”

Şer, sənət həyatın özü kimi, qalaktika kimi həm sadə, həm də çox mürəkkəb bir dünyadır. Təngnəfəs qoca yoxuşu sevmədiyinə görə alpinist ola bilməz, bu, o demək deyil ki, alpinistlik pis peşədir. Gənclik isə oturaqlığı, hamarlığı, quymaq yumşaqlığını sevməz, səhra maniəsizliyi onu darıxdırar. Hamarlıq, düzənlik olmasa idi, dağlar da görünməzdi, yekneseklikdən adamın bağrı çatlayardı.

Görkəmli xalq şairi Rəsul Rzanın yaradıcılığına bu mövqedən baxanda, mənzərə daha aydınlaşır, qürur hissi ilə deyə bilərik ki, şerimizdə irəliyə çağırış, nəzəri kəşf olunmamışlara doğru yönəltmək, hələ "balaca" görünənlərə diqqəti cəlb eləmək meyli vardır, həm də güclüdür. Təbiətimiz qədər zəngin olan şer dünyamızda Rəsul Rza yaradıcılığı çox aydm seçilən, orijinal bir çeşiddir. Elə çeşid ki, əlvanlığı, təzəliyi, dərinliyi ilə, öz çalarları ilə yenidir.

İctimai, siyasi fəallıq Rəsulun yaradıcılığında ilk şerindən başlamış, axıra qədər getdikcə aşkarlaşan, dolğunlaşan bir keyfiyyət kimi özünü parlaq surətdə büruzə verir. Rəsul Rza şeri Füzuli, Sabir dühasından bəhrələnmişdir.

Rəsul Rza düşünməyi və düşündürməyi sevir, həm də çalışır ki, hər söz özünün, hər fıkir özünün olsun. Çalışır ki, hər təzə şerinin özü də təzə olsun, əvvəlkinə bənzəməsin, yəni Rəsul Rza şeri olsun!


Küləklər xəbər verir
gecənin kədərindən,
Buludlar axır gəlir
yağacaq gildir-gildir.
Lermontov da deyiləm,
Bayron da deyiləm mən
Nə olsun ki, onlar da
Rəsul Rza deyildir.


Lakin heç vaxt, heç bir münasibətlə o, şer babalarını unutmur, onların həvəsi olmaqla fəxr edir, səcdədən də çəkinmir. Rəsul Rza bilir ki, o, böyük Azərbaycan şer qalaktikasının iri, parlaq ulduzlarından biridir. Məhz bu qalaktikanın övladıdır. Oxumaq, öyrənmək, dünya sənətinin nümunələrini araşdırmaq, dünyanın şer-sənət nəfəsini duymaq həmişə əsl sənətkarın yaradıcılıq yolunu işıqlandırmışdır. Qeyrisinin nə elədiyini, kəşflərini öyrənib-bilməyən qələm sahibi öz piyində qovrular, dünyadan bixəbər qalar!

Rəsul Rzanın şer-sənət mürşidləri: Nizami, Xaqani, Nəsimi, Füzuli, Mirzə Fətəli, Vaqif, Sabir, Mirzə Cəlil və qeyriləri də arxasını öz varlığına söykəyib, həm də öyrənməklə, dünyanın yüksəkliyinə baxmaqla zirvələri fəth edə bilmişlər. Rəsul Rza yaradıcılığında dünən var, bu gün boldur, sabah da az deyildir. Sabaha baxmaq, sabahla yaşamaq əsl sənətkarın üzərinə xalqının, sənətinin, zamanının qoyduğu vəzifədir. Sovet ədəbiyyatının, sovet cəmiyyəti tərəqqisinin qoyduğu vəzifədir. Rəsul Rza ağıllı şairdir. Bu isə kiçik məziyyət deyildir. Ağıl, elm, bilik, yüksəliş dünyasında qeyri-cür olmaq zəiflik göstəricisidir. Rəsul Rza novatorluğunu "sərbəst" şerdə yox, sərbəst bədii idrakda görmək lazımdır: cəsarətin sərbəstliyində axtarmaq lazımdır. Rəsul Rzanın yaradıcılığında sözün bədii mənasında nasiranə dəqiqlik, genişlik, vəzn və ölçü hüdudsuzluğu vardır. Bu, onun üslubunda tutduğuna görə heç şübhəsiz, onun yaradıcılığını müdrikləşdirir, fikrinə vüsət verir, daha yüksək, iri addımlarla aparır.

Təsadüfi deyildir ki, Rəsul Rza öz Vətəni ilə birlikdə dünyanı da dolanan, dünyada məşhur olan şairlərdəndir. Burada bir mötərizə açmaq istəyirəm. Bədii yaradıcılığa qiymət verəndə müxtəlif fikirlər meydana gəlir: "Çox yazmaq, çox oxumaq yeganə meyar deyil!". "Çox ölkədə məşhur olmaq da əsas şərt hesab edilmir", "Sərbəstlik və yaxud qafıyənin müğəyyəd olması da məsələni biryolluq həll eləmir!", "Ağıllılıq, filosofluq, fikir dərinliyi ən çox elmə aiddir! Əlbəttə, sənəti də bunlardan məhrum eləmək olmaz!", "Asan oxunmaq, əzbərlənmək, hamının dərhal anlamağı da vahid ölçü deyildir!". Yalnız, ayrı-ayrı adamlar oxuyurlarsa, şer çətin əzbərlənirsə, üzərində baş sındırmalı olursansa onun ən yaxşı əsər olmağını iddia etmək çətindir! "Ənənəyə sadiq qalmaq lazımdır", "Novator sənət həmişə aparıcı olmuşdur" və s.

Xüsusən şerin ölçü-çəki vahidinin elastik olduğunu nəzərə almaqla, qiymətlərin hər birinə əsasən müvafıq gələn əsərin müəllifi əsl sənət sahibi sayılarsa, yubilyarımız heç şübhəsiz xoşbəxtlərdəndir.

Qırxdan yuxarı kitabın müəllifi, görkəmli sovet şairi, dünyanın bir çox xalqlarının dilində hərarətlə səslənən çoxlu əsərlər yaratmış Rəsul Rza əlli yaşı tamam olanda qocalığı boynuna almaq istədi, lakin ona qoca deyən olmadı, əlli beşi keçəndə də belə bir təşəbbüs göstərdi, yenə qoca çağıran olmadı, altmışda da belə fikrə düşsə, yenə baş tutmayacaqdır. Təzətər, həmişəcavan poeziyası onu hələ uzun müddət cavan saxlayacaqdır. Istər saqqallı olsun, istər saqqalsız.

 

 

 
     
 

Layihənin iştirakçıları