Rəsul Rza haqqında
məqalələr, çıxışlar
|
| Nəbi Xəzri “Əlli yaş nədir ki...” |
Öz hiss və həyəcanını,
fıkir və düşüncəsini milyon insanın
hiss və düşüncəsinə çevirə
bilən şair bəxtiyardır. Dövrünün
nəbzini tutub Vətənin zəfər və zəhmətini
tərənnüm edən sənətkar xoşbəxtdir!
Hələ 30-cu illərin astanasına qədəm
qoyarkən "Rza durma, Rza yaz" deyən şair özünün
yaradıcılıq manifestini elan etmişdi. Bu poetik
manifestin əsas siyasi və fəlsəfı mənası
böyük mübarizələr və qələbələr
dövrünün çağrışına səs
verib onun layiqli tərənnümçüsü
olmaqdan ibarət idi. Bu yol enişli-yoxuşlu bir
yol idi, böyük narahatlıqlarla, axtarışlarla
dolu bir yol idi.
Zamanın ildırım sürətli
addımlarıyla ayaqlaşmağı qarşısına
məqsəd qoymuş şair, heç də təsadüfı
deyil ki, öz doğma düşüncələrini
belə ifadə edirdi:
İstərəm şerimi dinləsin
aləm,
Göylərin ildırım dodaqlarından.
Buradakı ehtiras da, fikir də, onların ifadəsi
də təzə və orijinaldır. Bu, mübariz
bir şairin böyük arzu və idealının
təzahürüdür. Elə bil şair qüvvəsini
toplayıb uçmağa hazırlaşır. O, indicə
uçacaq, sonsuz üfüqləri qət edəcək,
mavi göylərin qucağından keçsə də,
ayağı yenə doğma Vətən torpağı
ilə bağlı olacaqdır. Bəli, o uçur,
öz səsini milyonların ürək səsinə
qataraq vüqarla deyir:
Gəlin bu badələrə
Günəş doldurub içək.
Bağıraq:
Yoldaş zaman!
Yaşasın Böyük Bu gün!
Və yaşasın Gələcək!
Bu qalib insanın səsi köhnə dövrü
öz əli ilə devirib Vətəni təzə
laləzara çevirən bir insanın müzəffər
düşüncələridir. Elə buna görədir
ki, həmin şerin yazılış tarixindən
20 ildən artıq bir vaxt keçməsinə baxmayaraq,
o, hələ de yeni və müasir səslənir.
Böyük Vətən müharibəsi
zamanı R.Kza "Bəxtiyar" şerini yazmışdır.
Vətən müharibəsi qəhrəmanına
həsr edilmiş bu əsərin o zaman nə qədər
böyük müvəffəqiyyət qazandığı
yaddan çıxmamışdır. İndi o vaxtdan
illər keçmişdir. Həmin şeri yenə
də həyəcansız oxumaq olmur. Gözlərimiz
önündə qarlı müharibə yollarında
son nəfəsədək düşmənlə
mərdanə vuruşan Vətən oğlu canlanır.
Onun gülləsi qurtarır. O, dişləri ilə
faşist zabitinin boğazını gəmirir:
Külək qarı səpələr, Bəxtiyar,
Ağ geyinib təpəler, Bəxtiyar!
Gecə qara, yol uzaq, qardaşım.
Göylər bulud, çöl düz ağ, qardaşım.
"Bəxtiyar" şerini indi də oxuyarkən həmin
qarlı günlərin üşütməsi canımızdan
keçir, biz Vətənin qəhrəman oğulları
ilə fəxr edirik, arzu edirik ki, o qarlı-çovğunlu
günlər bir daha qayıtmasın, Bəxtiyarlar
bəxtiyar yaşasın, davaya yox, əmək cəbhəsinə
yollansınlar. R.Rzanın şer və poemalarını
oxuyanda hiss edirsən ki, müəllif həmişə
narahatdır. Sənətdə narahatlıq nəcib
sifətdir. Narahatlıq — inkişafın rəhnidir.
Narahatlıqla axtarış bir-birilə əkizdir.
Axtaran tapar — demişlər. R.Rza həmişə
axtarır, o sözü ancaq özü kimi deyir.
Heç kimi təkrar etmir, özünəməxsus
ifadə, forma, obrazlar tapır. R.Rzanın axtarışlarını
və tapıntılarını irili-xırdalı
Qafqaz sıra dağlarına bənzətsək,
onun "Lenin" poemasını bu silsilə yanında
əzəmətlə ucalan Elbrusa oxşatmaq olar.
Azərbaycan şeri fəxr edə bilər ki, dahi
rəhbərə "Lenin" poeması kimi bir sənət
heykeli bizim şair dostumuz tərəfindən qoyulmuşdur.
Sənət üfüqləri əlvan, geniş
və nəhayətsizdir. Onun hələ nə qədər
kəşf olunmamış göyləri var, hələ
onun nə qədər xam torpaqları insan zəkasının
polad ağızlı kotanını gözləyir.
Azərbaycan sovet şairləri mədəniyyətimizin
yeni üfüqlərini kəşf etmiş, tariximizin
yeni səhifələrini yazmışlar. R.Rza şerimizdə
özünəməxsus təzə, təmiz bir
üfüq açmış şairlərdəndir.
Onun şüarı "yaşamaqçün yaratmaq"
yox, "yaratmaqçün yaşamaq" olmuşdur. O, doğma
Vətənə, onun zəhmətsevər insanlarına,
onun gözəl və şairanə təbiətinə
bağlı sənətkardır:
Mən nə istəyirəm?
Bahar uzansın il boyu
Çəmən-çəmən,
Oylaq-oylaq,
Gül-gülü çağırsın, çiçək-çiçəyi.
Çöllərə yanğın salsın
Lalə —
Dağlar göyçəyi.
Hələ ilk yaradıcılıq illərindən
novator poeziyanın bayrağını yüksəklərə
qaldıran R.Rza həmin bayrağı bu günə
qədər şərəflə gətirmişdir.
50 yaş nədir ki? 50 yaş şair
üçün ancaq çiçəklənmə
dövrüdür, kamalın dərinləşmə
dövrüdür, ən gərgin zəhmət
dövrüdür. Yarımçıq qalmış
planlar üçün şairin öz-özü
qarşısında hesabat dövrudür.
R.Rza gah uzaq Madriddən yazır, gah Luvr
muzeyinin nadir heykəlləri qarşısrada durur,
gah Ərəbistanın tarixi abidələrini qələmə
alır, gah Təbriz qəhrəmanlarının
qələbəsinə böyük inamla səsini
ucaldır — bir sözlə nədən yazır-yazsın,
o sovet şairi mövqeyindən çıxış
edir, onun səsi əzəmətlə yüksəlir,
nəğməsinin ahəngi daha da qüvvətlənir.
Biz də onunla səs-səsə verib
xoşbəxt və bəxtiyar taleyimiz üçün
doğma Kommunist partiyamıza minnətdarlığımızı
ifadə edirik:
Bəxtimizin ulduzu, ömrümüzün səhəri,
Şerimizin ilhamı, sözümüzün kəsəri,
Ana kimi mehriban, ata kimi tələbkar
Partiya! Böyük Leninin ölümsüz şah
əsəri!
